Piłka siatkowa, siatkówka – sport drużynowy, w którym (w tradycyjnej, klasycznej odmianie, tj. siatkówce halowej) uczestniczą dwa sześcioosobowe zespoły, w każdym: rozgrywający, atakujący, dwóch środkowych i dwóch przyjmujących oraz libero. Na boisku przebywa jednak tylko sześciu zawodników, libero zmienia się ze środkowym będącym w linii obrony, gdy drużyna przyjmuje zagrywkę.
Zasady gry
Wstęp
Siatkówka polega na odbijaniu piłki dowolną częścią ciała (najczęściej rękoma) tak, aby przeleciała ona nad siatką i dotknęła połowy boiska należącej do przeciwnika. Każdy zespół może wykonać trzy odbicia – odbiór, wystawa i atak. Każde następne jest błędem. Punkty zdobywa się na wiele sposobów, na przykład, gdy piłka dotknie połowy boiska przeciwnika lub gdy upadnie ona poza boiskiem, a rywal dotknął jej jako ostatni. Gra toczy się do momentu, gdy jedna z drużyn wygra trzy sety (w grupach młodzieżowych do dwóch wygranych setów – młodziczki i młodzicy). W każdym z nich rywalizacja toczy się do zdobycia 25 punktów przy przewadze co najmniej dwóch punktów. Przy wyniku 24:24 gra toczy się "na przewagi" – aż któraś z drużyn osiągnie dwupunktową przewagę nad drugą. Wyjątkiem jest 5 set, nazywany "setem decydującym", który jest rozgrywany, gdy stan meczu po 4 setach wynosi 2:2. W tym secie zawodnicy grają do 15 punktów, również przy przewadze co najmniej dwóch punktów.
Zasady gry są ustalone przez Międzynarodową Federację Piłki Siatkowej i zawarte są w przepisach gry w piłkę siatkową. Przy okazji większych turniejów, tj. mistrzostw świata czy igrzysk olimpijskich, FIVB czasami dokonuje modyfikacji tych przepisów. Ewoluowały one na przestrzeni lat. Opisane poniżej, zostały wprowadzone w roku 1998, podczas mistrzostw świata w Japonii. Wcześniej m.in. nie było zawodnika libero, a punkty drużyna mogła zdobyć tylko po własnym serwisie. Ostatnia duża nowelizacja przepisów miała miejsce w 2008 roku; w zawodach organizowanych przez FIVB weszła ona w życie od 1 stycznia 2009 roku, w rozgrywkach w Polsce zaś od sezonu 2009/2010. Zmiany te dotyczyły: stosunku do kontaktu zawodnika z siatką – stał się on bardziej liberalny; w uproszczeniu − błędem było tylko dotknięcie górnej siedmiocentymetrowej taśmy, inny kontakt nie był uważany za błąd, chyba że wpływał na grę, oraz przyśpieszona została procedura zmian zawodników. Zgodnie z tymi przepisami może być do 2 libero, a składy drużyn mogą liczyć maksymalnie 12 zawodników wpisanych do protokołu. W sezonie 2015/2016 wrócono do przepisu, który zabrania dotykania siatki w jakimkolwiek miejscu, a kontakt zawodnika z siatką traktowany jest jako błąd i strata punktu.
Punkt, set, mecz
Celem gry jest przebicie piłki nad siatką tak, by upadła na boisku drużyny przeciwnej lub zmuszenie rywali do popełnienia błędu (np. odbicia piłki w aut). Piłkę można odbijać (nie może być złapana lub rzucana) dowolną częścią ciała. Jeden i ten sam zawodnik nie może odbić piłki dwa razy z rzędu (z wyjątkiem pierwszego odbicia następującego po bloku, oraz pierwszej piłki przy odbiorze ataku – warunek: kilka odbić musi być w jednej akcji), a drużyna może piłkę odbić co najwyżej trzy razy (nie licząc dotknięcia piłki przez blok), zanim przebije ją na stronę przeciwnika.
Piłka przebijana na stronę przeciwnika musi przelecieć nad siatką w przestrzeni ograniczonej: od dołu – górną krawędzią siatki, na bokach – przez antenki i ich umowne przedłużenie w górę, od góry przez sufit sali.
Punkt przyznaje się za każdą wygraną akcję – tj. wtedy, gdy piłka upadnie na boisko przeciwnika, kiedy przeciwny zespół popełni błąd lub zostanie ukarany karą (druga żółta kartka).
W przeciwieństwie do większości gier zespołowych, czas gry nie jest limitowany. Mecz toczy się aż jedna z drużyn wygra 3 sety (tak więc gra się co najwyżej 5 setów). Piąty, decydujący set rozgrywany jest obecnie jako tie-break (czytaj tajbrek ; do 15 punktów) i nosi nazwę seta decydującego. Drużyna wygrywa set, jeśli zdobędzie co najmniej 25 punktów i ma co najmniej 2 punkty przewagi nad przeciwnikiem.
FIVB podjęło decyzję, że podczas zawodów Ligi Europejskiej w 2013 roku przetestuje nowy system punktowania. W setach 1-4 kończącym punktem będzie punkt 21 (z zachowaną dwupunktową przewagą nad przeciwnikiem – jak do tej pory). W tych setach będzie tylko jedna przerwa techniczna po zdobyciu przez jeden z zespołów 12 punktów w secie. Set 5. "decydujący" pozostaje bez zmian. Zmiany mają ujednolicić system punktowy. Taki sam obowiązuje w siatkówce plażowej.
Boisko do gry jest prostokątem o wymiarach 18 × 9 m, ograniczonym dwiema liniami końcowymi i dwiema liniami bocznym i otoczonym strefą wolną o szerokości co najmniej 3 m z każdej strony (na zawodach organizowanych przez FIVB wolna strefa musi mieć co najmniej: 8 m za liniami końcowymi i 5 m za bocznym boiska). Wszystkie linie końcowe i boczne wykreślone są wewnątrz boiska. Oś linii środkowej dzieli boisko na dwa równe pola o wymiarach 9 × 9 m każde. Na każdej stronie wyznaczona jest strefa ataku, ograniczona linią środkową, liniami bocznymi i linią ataku znajdującą się 3 m od osi linii środkowej i wpisaną w strefę ataku. Ponadto istnieje strefa zagrywki o szerokości 9 m i głębokości równej szerokości wolnej strefy.
Wymiary boiska i wysokość siatki
Boisko przedzielone jest siatką, umieszczoną nad osią linii środkowej. Jej górna krawędź powinna znajdować się na wysokości 2,43 m dla mężczyzn i 2,24 m dla kobiet (dla młodzików 2,35 m i młodziczek 2,15 m – dotyczy rozgrywek w Polsce). Na dwóch końcach siatki (nad liniami bocznymi) wysokość siatki powinna być taka sama, jednak nie może być większa niż 2 cm ponad wysokość przepisową.
Do siatki mocowane są tzw. antenki – pręty wystające 80 cm ponad taśmę górną. Ograniczają one strefę przejścia piłki nad siatką. Gdy piłka dotknie antenki, traktowane jest to jako aut.